ผมได้พบกับอาจารย์ระพี สาคริก อีกครั้งทางหน้าจอโทรทัศน์ผ่านรายการสภาท่าพระอาทิตย์ ช่อง ASTV News 1 ท่านเป็นครูที่ผมกราบได้ด้วยทั้งวจีกรรม มโนกรรมและกายกรรม ท่านเป็นแขกรับเชิญมาเล่าถึงหลักคิดจากการถวายงานพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและในการช่วยเหลือเพื่อนมนุษย์
เช้านี้ผมเพิ่งอ่านข้อคิดของท่านจากนิตยสารชีวจิตเล่นล่าสุดก่อนไปวิ่งออกกำลังกายพอดิบพอดีอีกด้วย
ในรายการสภาท่าพระอาทิตย์ ท่านเล่าฟังอีกครั้งเรื่องจิตใจ ทุกสิ่งที่ทำท่านเป็นไปเพื่อพัฒนาจิตใจตัวเอง เพื่อสร้างประโยชน์แก่บุคคลอื่น วางตัวให้ต่ำ มีน้ำใจกับผู้คน สิ่งที่ท่านทำไม่ใช่เพื่อวงการกล้วยไม้ ไม่ใช่เพื่อวงการเกษตร แต่เพื่อสร้างชาติจากฐานรากสุดของสังคม “เกษตรกร” เมื่อเศรษฐกิจของเกษตรกรอยู่ได้ รากฐานของสังคมก็แข็งแรง
ท่านสอนว่าปัญหาที่คนจนต้องรับเงินเล็กน้อยออกมาประท้วงเป็นผลมาจากความไม่จริงใจในการพัฒนา ไม่จริงใจในการดำเนินโครกงารพัฒนาชนบท ผมเข้าใจในทันทีว่า คนยากจนตามต่างจังหวัดจึงยังยากจนอยู่ พึ่งตนเองไม่ได้ ใครให้เงินแม้เพียงเล็กน้อยก็เอา คงเพราะเห็นว่าเป็นบ่อน้ำกลางทะเลทราย
ปัญหามากมายที่ยังคงมีอยู่ในสังคมไทย ท่านสอนว่าเป็นเพราะเราละทิ้งจิตใจ แต่ไปมุ่งพัฒนาแต่วัตถุเงินทาง ท่านยกตัวเองตัวท่านเองว่า ท่านไม่ต้องใช้เงินก็อยู่ได้ เพราะท่านทำความดีมาตลอด จึงมีผู้คนมาสนับสนุนค่าใช้จ่ายให้ท่าน ผมเข้าใจว่า ท่านจะได้ไม่ต้องเสียเวลาไปกับการหาเงินมาจุนเจือตัวเอง และสามารถทำงานเพื่อส่วนรวมได้เต็มที่ ผลที่ได้รับก็มาจุนเจือท่านเอง ท่านอยู่ได้ไม่ใช่เพราะท่านได้ทุกอย่างที่ต้องการ แต่ท่านไม่จำเป็นต้องมีทุกอย่างตามกระแสวัตถุนิยม
ในวาระครบ 84 ปี ท่านได้เข้าเฝ้าในหลวง อาจารย์ระพีพารูปที่ท่านกราบแนบสนิทอยู่ที่รองพระบาทเมื่อครั้งสี่ปีที่แล้วมาด้วย ท่านทูลพระองค์เพียงประโยคเดียวว่า “จะทำงานถวายชีวิตเพื่อพระองค์ท่าน” พระองค์ท่านตรัสตอบว่า “ขอเป็นกำลังใจให้” และยังฝากไว้อีกว่า “อย่าทิ้งเรื่องศิลปะ”
คนที่ทำดีก็ย่อมมีศิลปะเป็นเครื่องหล่อเลี้ยงจิตวิญญาณ ผมเข้าใจอย่างนั้น และท่านก็กรุณาเล่นไวโอลินเพลงพระราชนิพนธ์ให้ฟัง ตามด้วยทีเด็ดด้วยการเป่าหีบเพลงปากเพลง “บ้านเรา” ให้อีก
ที่ผมกล่าวว่าท่านเป็นครูทุกลมหายใจนั้นเพราะทุกวาจา ทุกการกระทำของท่าน เป็นคำสอนที่เป็นรูปธรรม ผ่านการลงมือทำมาแล้วทั้งสิ้น ไม่มีข้อสงสัยอีกว่าที่ท่านกล่าวหรือกระทำนั้นเป็นสิ่งดีหรือไม่
สิ่งที่เกิดขึ้นในระหว่างการชมรายการนั้นเป็นสิ่งที่น่าจะเปลี่ยนชีวิตผมได้ในอนาคต ด้วจิตใจที่กำลังวุ่นวายสับสนกับเรื่องผลประโยชน์ ผมก็คิดวางทางออกให้กับตัวเองว่าต้องถอยออกไปเพื่อไม่สร้างปัญหา มุ่งหน้าหาทางทำอย่างอื่นที่มีประโยชน์ต่อไป แต่ก็ไม่รู้ว่าจะทำได้อย่างนั้นหรือไม่
ชีวิตทุกวันนี้ยังคงจมอยู่กับวัตถุ รักในวัตถุ เสพบริโภคและใช้วัตถุปรนเปรอตัวเอง ชีวิตอย่างนี้คงหนีไม่พ้นทุกข์จากวัตถุที่จะตามมา ความคิดหนึ่งที่ผุดขึ้นมาก็คือ ในเมื่อเราหนีไม่พ้นวัตถุเหล่านี้ เราก็ควรจะใช้มันให้เป็นประโยชน์ แทนที่จะใช้มันอย่างไร้สติ ประโยชน์ที่ว่าต้องเป็นประโยชน์ต่อส่วนรวม ไม่ใช่ประโยชน์แค่เพียงของตัวเอง
นี่น่าจะเป็นแนวทางสำหรับดำเนินชีวิตต่อไป
ผมกำลังเพาะมะนาว ผมเริ่มมีความสุขที่ได้เตรียมดินเตรียมปุ๋ยสำหรับปลูกพืชผักที่ต้องใช้ในครอบครัว ผมกำลังจะพึ่งตัวเองในเรื่องอาหาร แม้เพียงน้อยนิด แต่ก็เป็นจุดเริ่มต้น เพราะกำลังแสวงหาความสุขทางจิตวิญญาณจากการปลูกพืช สิ่งที่ผมเห็นพ่อทำมาตั้งแต่ผมจำความได้ หลังบ้านเคยมีสวนขนาดเล็ก แม้แต่ต้นไม้ส่วนใหญ่ที่มีอยู่ทุกวันนี้ก็เป็นสิ่งที่พ่อผมปลูกไว้ให้ ผมอยากรู้ว่าการปลูกต้นไม้มีความสุขอย่างไร
นี่จะเป็นแนวทางอีกแนวทางหนึ่ง
ผมเป็นคนฟังเพลงแบบจริงจัง ภาษาอังกฤษเรียก serious music lover ผมเป็นคนที่มีดนตรีในหัวใจ ผมใช้ดนตรีหล่อเลี้ยงจิตวิญญาณของตัวเอง เครื่องดนตรีที่มีอยู่แต่ไม่มีทักษะมากนักคืออัลโตแซ็กโซโฟน วันหนึ่งเพื่อพร้อมผมคงจัดเวลาให้ตัวเองได้ซ้อมมันอย่างจริงจัง มิใช่เพื่อหน้าตาหรือฐานะอะไร แต่หนีไม่พ้นจุดประสงค์เพื่อให้เป็นเครื่องหล่อเลี้ยงจิตวิญญาณ
เพลงที่มีอยู่มากมายจนฟังทั้งปีก็ไม่หมดนี้ ก็ต้องบอกตัวเองว่าอย่าไปยึดติดกับมันให้มากนัก สะสมมากๆ ก็คงไม่ต่างจากการสะสมวัตถุ เรื่องนี้คงปรับตัวลำบากไม่น้อย คงต้องใช้เวลาพิจารณาให้มาก
แม้จะทำงานสายวัตถุ สายวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ผมจะไม่มีวันทิ้งศิลปะแขนงนี้ รวมไปถึงศิลปะด้านการเขียน การแต่งเรื่องและการแปล ที่อยากทำและทำอยู่
รายการจากสภาท่าพระอาทิตย์คือรายการประเด็นข่าวประเด็นทำ ท่านจันทร์ สมณะเพาะพุทธ จนฺทเสฏฺโฐ ได้กล่าวว่าอาจารย์ระพี ท่านเป็นคนปลูกต้นไม้ ไม่ใช่คนปลูกตึก
การปลูกต้นไม้จะได้เห็นต้นไม้เจริญขึ้นไป แต่การปลูกตึกจะได้ดูตึกนั้นทรุดโทรมลง กราบขอบคุณท่านจันทร์ที่ได้สอนปิดท้ายได้เป็นอย่างดี
กราบขอบพระคุณอาจารย์ระพี สาคริก สำหรับคำสอนและแรงบันดาลใจอีกครั้งในวันนี้
เรื่องราวของท่านอาจารย์เคยบันทึกไว้เช่นกันที่นี่ ยิ่งอยากมีความสุข ยิ่งต้องอ่านตัวเอง
ข้อมูลเพิ่มเติม
update 3 พ.ค. 53 – เพิ่มเว็บไซต์รวมผลงานท่านอาจารย์