ผมรู้จักชายผู้นี้จริงๆ เมื่อครั้ง Apple Computer เปิดตัวเจ้า PowerMac G5 ทั้งที่เขาเป็นผู้อยู่เบื้องหลังความสำเร็จของ iMac ตั้งแต่ต้น เมื่อได้ฟังบทสัมภาษณ์ครั้งนั้นก็ได้รับแรงบันดาลใจจากแนวคิดเบื้องหลังการออกแบบ และติดตามข่าวคราวต่างๆ เกี่ยวกับเขามาตลอด และนี่เป็นบทสัมภาษณ์ล่าสุดของนักออกแบบคนสำคัญของโลกขณะนี้ ผู้เปลี่ยนวิถีการฟังเพลงของมนุษยชาติ
เป้าหมายของเขาก็แค่อยากทำให้มันใช้ง่ายและดูสนุกสนาน เขาทำสำเร็จแล้ว และผลลัพธ์ก็คือไอพ็อด (iPod) นั่นเอง
โดย เดวิด เดอบี้ไชย์ร
มีอยู่สองเรื่องที่คุณจำเป็นต้องทราบเกี่ยวกับโจนาธาน ไอฟว์ (Jonathan Ive) ผู้ออกแบบเครื่องเล่นเพลงไอพ็อดและคอมพิวเตอร์ไอแม็ค เรื่องแรก เขาคือนักออกแบบอุตสาหกรรมชาวอังกฤษคนสำคัญที่สุดในยุคของเรา เขาเปลี่ยนวิถีการฟังเพลงของคนเป็นล้าน และช่วยปลดปล่อยคอมพิวเตอร์ออกจากกล่องสี่เหลี่ยมหน้าตาแบบเดิมๆ
เรื่องที่สอง เขาเป็นคนขี้อายมาก เขาอาจจะเป็นหนุ่มผู้ร้อนแรงที่สุดคนหนึ่งจากเกาะอังกฤษ แต่เขาก็ไม่ค่อยจะให้สัมภาษณ์มากนัก
“กรุณาอย่าถามเขาเรื่องส่วนตัว” เริ่มต้นด้วยคำเตือนจากนักการตลาดของแอ็ปเปิ้ล “เขาไม่ชอบคุยเรื่องส่วนตัว คุยเกี่ยวกับเรื่องการออกแบบอย่างเดียว พยายามอย่าถามเกี่ยวกับประวัติของเขา”
แล้วผมสามารถถามอายุของเขาได้ไหม เขาหยุดไปครู่หนึ่ง คงจะจุกจิกไปหน่อย “สำหรับผม มันเหมือนคุณกำลังซักประวัติส่วนตัวเหมือนกันน่ะ”
มันฟังดูค่อนข้างแปลกเหมือนกัน มันเหมือนข้อปฏิบัติที่ปกติแล้วเราจะได้รับเมื่อเข้าเฝ้าโป๊ปมากกว่าการได้พูดคุยกับนักออกแบบคนหนึ่งในบริษัทคอมพิวเตอร์
แต่เป็นเพราะไอฟว์เองไม่ใช่นักออกแบบธรรมดาทั่วไป และแอ็ปเปิ้ลเองก็ไม่ใช่บริษัทธรรมดาแน่นอน ชายหนุ่มจากเมืองเอซเซ็ก (Essex) ผู้นี้เป็นผู้รับผิดชอบการออกแบบอุปกรณ์บางอย่างที่เป็นสัญลักษณ์ของทศวรรษที่ผ่านมาเลยทีเดียว
ปีค.ศ. 1998 เมื่อยังเป็นหัวหน้าคณะออกแบบที่แอ็ปเปิ้ลในซานฟรานซิสโก เขาได้ปฏิวัติการออกแบบเครื่องคอมพิวเตอร์ และมีส่วนช่วยดึงบริษัทกลับมาจากความตกต่ำได้ในที่สุดด้วย ไอแม็ค รุ่นแรก เครื่องคอมพิวเตอร์ที่บรรจุอยู่ในกล่องโทรทัศน์สีสวยโปร่งใส
ตามมาด้วยรุ่นต่อมาที่ออกแบบได้แปลกขึ้น เครื่องไอแม็คที่ดูเหมือนโคมไฟตั้งโต๊ะที่ปรับระดับได้ ที่ใช้จอโทรทัศน์แบบจอบางเสียด้วย
และแล้วก็ตามมาด้วยการเปิดตัวไอพ็อด ในช่วงที่กำลังเคลื่อนเข้าสู่ยุคมิลเลนเนียม (ค.ศ. 2000 – ผู้แปล) ไอฟว์และคณะผู้ออกแบบของเขาพบว่าเขาสามารถจะบรรจุฮาร์ดดิสก์ไว้ในกล่องขนาดสำรับไพ่ได้ และใช้มันเก็บเพลงได้เป็นพันๆ เพลง เป็นครั้งแรกที่มนุษยชาติสามารถพกพาเพลงมากขนาดนั้นไปได้ทุกหนทุกแห่ง
เรื่องของความสำเร็จนั้นไม่ใช่เพราะถูกออกแบบมาอย่างดีเท่านั้น นักวิจารณ์เองก็พูดถึงว่ามันยอดเยี่ยม ใช้งานง่ายมากอย่างไม่เคยพบเคยเห็นมาก่อน ขณะที่มีคนพยายามจะเลียนแบบ แต่ก็ไม่มีใครทำได้ดีกว่า และวันนี้ ไอพ็อดเครื่องที่ 30 ล้านได้ส่งถึงมือผู้ใช้เรียบร้อยแล้ว
หลังจากได้รับคำเตือนเบื้องต้น ความรู้สึกช็อคก็เริ่มขึ้นเมื่อได้พบกับโจนาธาน ไอฟว์ ตัวเป็นๆ เขาเป็นคนเรียบร้อย มีเสน่ห์ และดูผ่อนคลายในวัย 30 ปลายๆ (จริงแล้วเขาอายุ 38 แล้ว อย่าไปบอกฝ่ายประชาสัมพันธ์ของแอ็ปเปิ้ลไปเชียว) มาในทรงผมสั้นเกรียน นุ่งยีนส์ และสวมเสื้อแจ็คเก็ตเรียบๆ ทับเสื้อเชิ้ตอีกที
น้ำเสียงของเขานุ่มนวล น่าฟัง ติดสำเนียงแบบเอสทูอะรี่อิงลิชนิดหน่อย (Estuary English = สำเนียงที่ใช้กันในผู้คนหลากหลายชนชั้นในอังกฤษทางใต้ ลักษณะผสมผสานระหว่างชนชั้นกลางและชนชั้นแรงงาน – จาก Dictionary.com – ผู้แปล)
ต้องระวังอีกเรื่องหนึ่งคือไม่พูดเรื่องขององค์กรมากนัก ต้องเข้าใจอีกด้วยว่าเขาไม่เพียงเป็นนักออกแบบที่มีอิทธิพลสูงที่สุดในโลกคนหนึ่ง แต่เขายังเป็นรองประธานอาวุโสของบริษัทคอมพิวเตอร์ที่ใหญ่ที่สุดในโลกบริษัทหนึ่งด้วย เขาได้งานที่ดีที่สุดในโลกเลยทีเดียว
ไอฟว์พูดถึงหน้าที่หลักของเขาในการออกแบบไอพ็อดและไอแม็ค อีกทั้งยังต้องดูแลฝ่ายผลิต ฝ่ายซอฟแวร์ ฝ่ายฮาร์ดแวร์ และคณะออกแบบวงจรอิเล็กทรอนิกส์ทั้งหมดด้วย
“เป้าหมายของเราง่ายมาก เราพยายามคิดค้นผลิตภัณฑ์ที่ดีที่สุดที่เราสามารถทำได้ เราเชื่อมั่นว่าเราสามารถแก้โจทย์ทั้งหลายได้ และสร้างมันขึ้นมาให้ดียิ่งๆ ขึ้นไปอีก มันง่ายมากที่จะตั้งเป้าหมายแบบนี้ขึ้นมา แต่กว่าจะทำให้สำเร็จได้ก็ยากมากเช่นกัน”
ไอฟว์เติบโตขึ้นมาที่ชิงฟอร์ด (Chingford) ในเมืองเอซเซ็ก (Essex) เป็นบุตรชายของผู้ตรวจการโรงเรียนผู้ต่อมาผันตัวไปเป็นครู เขาเข้าเรียนการออกแบบที่นิวคาสเซิลโพลีเทคนิค (Newcastle Polytechnic) และในปีค.ศ. 1992 ก็เข้าทำงานที่แทงเจอรีน (Tangerine – บริษัทที่ปรึกษาด้านการออกแบบในกรุงลอนดอน) โดยออกแบบผลิตภัณฑ์ต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นถังซักผ้าหรือสว่านไฟฟ้า ในปีค.ศ. 1992 เขารู้จักบริษัทแอ็ปเปิ้ล และตัดสินใจย้ายมาแคลิฟอร์เนีย
เขาเป็นคนปกปิดเรื่องราวส่วนตัวไว้คนเดียว และข้อมูลเกี่ยวกับชีวิตประจำวันก็ค่อนข้างหายากมาก เขาพักอยู่ในบ้านขนาด 2 สองห้องนอนที่ย่านทวินพีค (Twin Peak) กับภรรยา นักเขียนและนักประวัติศาสตร์ ที่พบกันในอังกฤษ
เขาชอบสุงสิงกับนักดนตรีและรักงานดนตรี ติดต่อกับเพื่อนที่อังกฤษบ้างเพื่อรับข่าวสารในวงการเพลงใหม่ๆ มีสิ่งเดียวที่ยินยอมเปิดเผยจริงๆ ก็คือ รถแอสตัน มาร์ตินของเขานั่นเอง
เพราะว่าไอฟว์เป็นคนพูดน้อยนี่เองที่ทำให้แฟนพันธุ์แท้ของแอ็ปเปิ้ลนับล้านชื่นชมในตัวเขาอย่างมาก
ความชื่นชอบนั้นมากจากปรัชญาส่วนตัวของไอฟว์เองและปรัชญาของแอ็ปเปิ้ลที่ว่าเครื่องคอมพิวเตอร์และเครื่องเล่นเพลงที่ออกมาต้องใช้งานง่ายและรูปลักษณ์สวยงาม
แอ็ปเปิ้ลไม่มีเครื่องเล่นวิดีโอ แต่ถ้าจะทำออกมาจริงๆ คุณคงไม่ต้องให้หลานตัวน้อยมาช่วยกำหนดช่องรายการต่างๆ ให้ มันต้องใช้งานง่าย เข้าใจได้ง่าย และน่าจะมีตัวเครื่องสีขาว
เหล่าแฟนพันธุ์แท้ต่างก็พูดกันว่า ผลิตภัณฑ์ทั้งหลายนั้นพัฒนาดีขึ้นเรื่อยๆ ไม่ว่าจะเป็นผลิตภัณฑ์ล่าสุดของแอ็ปเปิ้ล ไอพ็อดนาโน ที่ขยายความด้วยประโยค “ไม่น่าเชื่อว่าจะเล็กขนาดนั้น” หรือจะเป็นไอพ็อดรุ่นใหม่ที่ดูหนังได้ และไอแม็ครุ่นใหม่ ที่ทรงประสิทธิภาพและเป็นศูนย์รวมความบันเทิงประจำบ้านในร่างของโทรทัศน์จอบางเฉียบ
แต่ตัวไอฟว์และคณะออกแบบเองก็มีอุปสรรคเหมือนกัน นั่นคือพวกเขาชอบพลาสติกสีขาวและไม่ชอบความยุ่งยาก คุณต้องลำบากแน่หากต้องหาสกรูสักตัวหรือปุ่มกดที่ไม่จำเป็นสักปุ่มในผลิตภัณฑ์ที่ไอฟว์ออกแบบ
ยกตัวอย่างเช่น รีโมตคอนโทรลที่มากับเจ้าไอแม็ครุ่นใหม่ ทำงานได้เป็นสิบๆ อย่างด้วยปุ่มเพียงปุ่มเดียว ขณะที่ของคู่แข่งมีปุ่มอย่างน้อย 40 ปุ่ม
ไอฟว์ ผู้ที่ได้รับแรงบันดาลใจจากสิ่งของรอบๆ ตัวเขาในชีวิตประจำวัน เชื่อว่าการออกแบบ และการใช้งานง่ายเป็นสำคัญพอๆ กับความสามารถของเครื่อง ส่วนหนึ่งของการทำให้ใช้งานได้ง่ายนั้นมาจากความใส่ใจอย่างมากในรายละเอียดต่างๆ
ทันทีที่พาไอฟว์มาหยุดที่หน้าเครื่องไอแม็ครุ่นใหม่ เราก็รู้สึกได้ถึงความกระตือรือร้นของเขา “ลองดูที่นี่สิ พอคุณสั่งให้เครื่องสลีพ (sleep – หยุดพักเครื่องโดยยังไม่ปิดเครื่อง – ผู้แปล) จะมีไฟสีขาวดวงเล็กแสดงที่หน้าเครื่อง แต่คุณจะเห็นมันก็ต่อเมื่อเครื่องเปิดอยู่เท่านั้นน่ะ ถ้าปิดเครื่องแล้วก็ไม่จำเป็นต้องมี”
เขาลองโยกหน้าจอของเครื่องขึ้นลงให้ดูเพียงใช้นิ้วแตะเบาๆ “ส่วนนี้ก็ยากมาก กว่าจะทำได้สำเร็จ”
คณะทำงานต้องใช้เวลาเป็นเดือนๆ กว่าจะได้บานพับสำหรับเชื่อมฐานกับตัวเครื่องให้อยู่ได้อย่างสมดุลย์ เพื่อให้รักษาตำแหน่งอย่างนั้นได้ตลอดเวลา
แม้แต่วัสดุที่ใช้ทำฐานก็ถูกออกแบบมาอย่างดีเยี่ยมเพื่อไม่ใช้เครื่องลื่นไถลไปได้เมื่อมีการโยกตัวจอภาพไปด้านหลัง เจ้าวัสดุที่ว่านี้มีความสำคัญมากเพราะไอฟว์ไม่ชอบให้ใช้ปุ่มยางในงานของเขา
เป็นห่วงไหมว่าเดี๋ยวเจ้ารีโมตคอนโทรลจะหาย แบบของไอฟว์นั้นจะมีแม่เหล็กอยู่ข้างใน เพื่อที่จะแปะติดไว้ข้างๆ ตัวเครื่องคอมพิวเตอร์นั้นเอง หรือว่าหากไม่ชอบเจ้าป้ายชื่อสินค้าสีเงินหลังเครื่อง ไม่เป็นไรเจ้าตัวเลขประจำเครื่อง (Serial Number) จะถูกพิมพ์เซาะร่อง (etch) อยู่บนตัวเครื่องนั้นแทน
“อะไรที่คุณกับผมไม่ได้คิดถึงนั่นแหละเป็นสิ่งที่เราใส่ใจ ไม่ว่าอะไรที่ทำให้เทคโนโลยีนี้น่าใช้ เราจะใส่ใจ เพื่อจะได้ไม่ทำให้คุณต้องกุมขมับเมื่อใช้มัน เราได้แสดงให้เห็นแล้วในการออกแบบจอภาพ (ของไอแม็ค) นี้ ผมเองก็ชอบวิธีแก้ปัญหาแบบที่เรียบง่ายและดูดีแบบนี้”
เขาเล่าต่อว่าเขาความตั้งใจมากที่จะการสร้างผลิตภัณฑ์ที่สามารถใช้งานได้จริงแม้ไม่ต้องเปิดคู่มืออ่านเลย
แล้วทำไมสินค้ามากมายที่เราพบเห็นนั้นไม่ได้ออกแบบมาอย่างดีบ้าง ทำไมมันใช้งานยากมากกับแค่จะกำหนดช่องเจ้าเครื่องเล่นวิดีโอ หรือแค่การตั้งนาฬิกาในเตาอบไมโครเวฟ
“มันน่าเศร้าและหดหู่ใจอย่างมากเมื่อเราต้องถูกรายล้อมไปด้วยเครื่องใช้ที่พิสูจน์แล้วว่าไม่ได้สนใจผู้ใช้เลย นั่นเป็นประเด็นที่น่าสนใจใช่ไหม สินค้าชิ้นหนึ่งเองนั่นแหละที่จะบอกถึงเรื่องราวของบริษัทผู้ผลิต อีกทั้งยังแสดงถึงคุณค่าและความสำคัญในตัวมันเอง”
เขาอาจจะไม่ได้โด่งดังในบ้านเกิด แต่เขาก็เป็นที่รู้จักในหมู่นักออกแบบบนเกาะอังกฤษ หลายปีก่อนเขาได้รับรางวัลมากมายเช่น เหรียญเกียรติยศจากประธานของวิศวกรรมสถานแห่งชาติ (Royal Academy of Engineering) และรางวัลนักออกแบบแห่งปีจากพิพิธภัณฑ์การออกแบบแห่งลอนดอน (London Design Museum)
คุณจะสัมผัสได้ว่าเขาได้รับความชื่นชมยินดีจากเสียงปรมมือและคำสรรเสริญต่างๆ แม้จะงงนิดหน่อย แต่สิ่งหนึ่งที่จะทำให้เขารู้สึกดีสุดๆ ก็คือเมื่อมีคนมาเล่าเรื่องราวเกี่ยวกับไอพ็อดของพวกเขาให้ฟัง เช่นเล่าให้ฟังว่าสิ่งที่เขาสร้างขึ้นมาช่วยให้พวกเขาค้นพบสิ่งที่สูญเสียไปในวัยเด็ก และมันทำให้พวกเขาตกหลุมรักดนตรีขึ้นมาอีกครั้ง
“มันยิ่งใหญ่มากเมื่อคุณได้คุยกับเพื่อนหรือใครสักคนที่คุณไม่เคยรู้จัก เขาเข้ามาและอยากจะเล่าว่าเจ้าไอพ็อดนี้มีความหมายกับเขามากแค่ไหน มันยอดเยี่ยมมากเลยจริงๆ” เขาส่งท้าย
“และในที่สุด มันก็เป็นเรื่องของดนตรีล้วนๆ”
ที่มา His goal was to make it simple to use and a joy to look at. He succeeded. The result was the iPod จาก telegraph.co.uk
update:
24 พฤศจิกายน 2548 – แก้ไขนามสกุลของโจนาธาน จาก ไอเว่ เป็น ไอฟว์ – ขอบคุณคุณ cyberdude จาก Freemac dot NET สำหรับคำแนะนำ
30 พฤศจิกายน 2548 – แก้ไขคำแปลตามคำแนะนำของคุณ Mikey จาก Freemac dot NET – ขอขอบคุณมา ณ ที่นี้ด้วยครับ
27 มิถุนายน 2549 – แก้ไขคำแปลตามคำแนะนำของคุณ arnon จาก Freemac dot NET – ขอขอบคุณมา ณ ที่นี้ด้วยครับ